Los 51 mejores ñe’enga sobre borrachos, en guaraní, jopara y español

Los refranes populares paraguayos abundan en reflexiones sobre los efectos del alcohol, principalmente en los hombres, aunque también hay alusiones a las mujeres. Ñe’enga significa sabiduría popular y constituyen los dichos del pueblo que aquí agrupamos en 10 secciones.

MALOS Y BUENOS ENTENDIDOS

1- Che rehe ere, he’i aipo oka’úva.

Estás hablando de mí, dice el borracho.

2- Nde repuka che rehe, he’i oka’úva.

De mi es que te reís, dirá el beodo.

3- No sé si me entiendo, he’i oka’úva.

El borracho dice: no sé si me entiendo.

4- Hova conocido chéve ko tipo, he’i oka’úva omañáro espéjope.

Este tipo me tiene cara conocida, dice el ebrio al mirarse en el espejo.

5- Che aikuaapa voi, he’i oka’úva.

El borracho dirá: Yo sé todo luego.

6- Epoi chehegui taha, he’i oka’úva.

No me atajen que me voy, dice el borracho (cuando en realidad nadie le está sujetando; solo es él mismo con su problema de movilidad por efectos de la bebida).

7- Che piko aju terâpa aha, he’i oka’úva.

Será que me estoy yendo o volviendo, dice el borracho. 

BORRACHOS, APARTE

8- Oka’uva ha jagua ndofaltái cánchape.

El borracho y el perro nunca faltan en la cancha.

9- Oka’uva aparte, hyekuerepyicha.

El borracho, aparte, como el dinero de la venta de menudencias.

10- Oka’úva ndaha’ei gente.

El borracho no es realmente persona.

¿BORRACHO? NAAA

11- Che ndaka’úi, he’i la oka’úva.

No estoy borracho, dijo el borracho.

12- Aka’u, pero ndavavái.

Estoy borracho, pero no tambaleo.

13- Antendepa la oikóva, ndaikatúinte apu’â, he’i oka’úva.

Entiendo todo lo que pasa, solo que no puedo levantarme, dice el borracho.

EXAGERANDO UN POCO

14- Camello akanundúicha omokô.

Toma como camello con fiebre.

15- Nde arriero ka’u botella.

Hombre borracho como una botella.

16- Ha nde pe itrágo.

Frase utilizada cuando se le alude a una persona reconocida por su afición a la bebida. “Y vos sos su trago”, sería en castellano. Generalmente se refiere a alguien ausente en la conversación.

17- Oka’úa ha okéa revi ndajajokói.

Dos cosas no se pueden atajar: al borracho y el culo de quien duerme.

18- Ipukuve oka’úva despedídagui.

Es más largo que despedida de borracho. ¡Qué gran verdad!

19- Ñamokota ndajajoikuaavei peve.

Vamos a tomar hasta que no nos conozcamos más.

20- Albañil okobra ramóvaicha omokô.

Bebe como un trabajador de la construcción en su día de cobro.

LOS PELIGROS DEL VICIO

21- Ape ho’a la che invicto, he’i oka’úva iko’ero opívo cállepe.

Acá perdió mi virginidad, dice el borracho que amaneció desnudo en la calle.

22- Che pysyry’imi, he’i oka’úva ho’árõ.

Me resbalé un poquito, dice el beodo cuando se cae.

23- Que sea lo que Dios quiera, he’i oka’úva ohasarô puente ári.

Que sea la voluntad de Dios, dice el beodo cuando pasa un puente.

24- Yo manejo y Jesús me guía, he’i oka’úva omanejaro moto.

Yo manejo y Jesús me guía, dice el borracho cuando conduce moto.

GALLINA CLUECA Y CHANCHO

25- Che picha, he’i iména ka’úva.

Me picha, dice la que tiene marido borracho.

26- Ndapeichaguaräi ningo, he’i iména ka’úva.

Así no iba a ser, dice la que tiene marido borracho.

27- Ijargelve ryguasukurúgui, he’i aipo iména ka’úva.

Es más desagradable que una gallina clueca, dice la esposa del borracho.

28- Kuña ka’u ha kure ensillado naiporâi vointe.

Mujer borracha y chancho ensillado carecen de gracia.

29- Oka’úva ha kuña ñembohepyre nerepenái va’era.

No te preocupes ni por la mujer orgullosa, ni por el borracho.

200 AÑOS Y EXCUSAS

30- Ndajaiko mo’ai 200 años, ñamokôporántema vaerâ.

No vamos a vivir 200 años, tomemos bien nomás ya.

31- Parece domingo, he’i la oka’úva.

Parece domingo, dice el ebrio.

32- El destino, he’i oka’úva ho’arô preso.

El borracho que cae preso dice que es el destino.

33-Ka’uregua ndoikéi.

Lo hecho durante una borrachera no cuenta. Poderosa filosofía que todavía hoy día muchos quieren alegar. Pero la creencia de que el estado de borrachera es una excusa o atenuante contradice las normas actuales que la toman como agravante. La aplicación permanente de test de alcoholemia en las calles y rutas puso contra las cuerdas esta antigua jurisprudencia popular.

34- Una última, he’i ka’ucho.

Una última, dice el borrachín.

35- Eñecalma ha he’u chupe ceecita.

Calmate y bajale la cervecita.

ESOS GRITOS AHÍ

36- Piiipuu, he’i oka’úva.

Piiipu, grita el borracho.

37- Ciertooo, he’i oka’úva.

El borracho grita: “Ciertooo”. Pasa mucho en algunas reuniones políticas y demás, cuando el hombre irrumpe con su grito en medio de algún discurso, por ejemplo.

38- Feliz año nuevo, he’i la oka’úva.

El ebrio grita “feliz año nuevo” (se supone que en cualquier fecha del año, de onda nomás).

LA SUERTE Y LA VERDAD

39- Arriero rova cha’î, oka’úva plata.

Hombre de rostro arrugado, como dinero de ebrio.

40- Isuerte la oka’úva.

El borracho tiene suerte.

41- Oka’úva ha mitâ ciertoguante he’i.

Los borrachos y los niños dicen la verdad.

42- Oka’úva ha itavya ciertoguante la he’iva.

El bebedor y el tonto dicen la verdad.

ADVERTENCIAS

43- Oka’úva ha operde vaekuépe neretentái vaerâ.

Al borracho y al derrotado no tenés que provocarle.

44- Omoko kañy hape ha oka’u en público.

Toma a escondidas, pero se emborracha en público.

45- Político ojejapóva ha lorito oka’úva ypysyryiséva.

El político que alardea y el lorito borracho suelen resbalarse.

46- Mitâ, oka’úva ha itavya rehe nerepenái vaerâ.

No hagas caso a un niño, un borracho o un tonto.

47- Oka´úva ha mitã macanada mante ojapo.

Los ebrios y los niños solo hacen tonterías.

48- Che rapicha ka’u.

Literalmente sería “mi amigo borracho” pero la connotación es “mi colega borracho” o “tan borracho como yo”.

49- “No se tomar”.

Se aplica alguien muy inclinado a la bebida. Es un sarcasmo muy usual para referirse a un tercero ausente.

50- Sigo siendo el rey, he’i arriero ka’u opytaro okápe.

Sigo siendo el rey, dirá el hombre borracho que se quedó fuera de la casa.

51- Heta jaguereko la plata, he’i la oka’úva.

Tenemos demasiado dinero, dice el borracho.


 

DE JAPA (Bonus, con aportes de los lectores; si querés aportar tu ñe’enga sobre este u otro tema, podés mandar a este correo: escribime@paraguayologia.com

Péa nderojáma vaerâ, he’ije aipo oka’uvape osakeavaekue.

Esto ya te volverá sobrio, dice aquel que le robó a un borracho.

Lomimo jeýnte, he’i oka’úva.

Da igual, dice el borracho.

Entrada anterior
Más de 23 frases paraguayas para afrontar las pequeñas y grandes dificultades
Entrada siguiente
Las 8 expresiones más curiosas que usamos los paraguayos

Deja una respuesta

Tu dirección de correo electrónico no será publicada. Los campos obligatorios están marcados con *

Rellena este campo
Rellena este campo
Por favor, introduce una dirección de correo electrónico válida.
Tienes que aprobar los términos para continuar

Salir de la versión móvil